“Haast je langzaam” is de titel van een tentoonstelling in het Erasmushuis in Brussel, Anderlecht. Het is een klassieke wijsheid, die Erasmus met instemming opnam in zijn Adagia. En nog steeds vinden we het een waardevol advies, blijkt uit de unanieme uitslag van een – te klein en niet representatief – peilinkje op LinkedIn. Maar wel moeilijk, dat gevoel ervaar ik ook steeds aan het eind van een dag fietsen waar het met de trein misschien een of twee uur achteroverleunen geweest was; en dan heb ik als pensionado nog niet eens te maken met afschuwelijke, voornamelijk Engelstalige kreten van ‘deadline’ tot ‘agile’.
Bij mijn bezoek aan het Erasmushuis op 5 september heb ik een afspraak met Hélène Haug, bij uitstek de Erasmuskenner van het huis en alumna van het Institut Érasme in Louvain-la-Neuve. Zij vertelt mij van de opzet van het huis om mensen te interesseren voor Erasmus’ ideeën. De bedoeling is om tot gesprekken te komen, over de kruiden die Erasmus nodig had om zijn zwakke gezondheid op te vijzelen, en vervolgens ook over humanisme en burgerschap. Sommige activiteiten zijn vooral gericht op leerlingen van 9 tot 14 jaar, “die zijn meer geneigd tot meepraten dan oudere mensen; volwassenen luisteren eerder”. Voor volwassenen zijn er rondleidingen en lezingen met discussie (ook online); en de Latijnse lessen om zoals de humanisten de klassieke cultuur te ervaren. Zo blijft de geest van Erasmus in het huis wonen.
In Brussel heb ik ook een afspraak voor een borrel met Cynthia De Bruycker en Luc Hellinckx van de Erasmushogeschool (EhB), waar ik vorig jaar oktober te gast was. Zij willen van mij weten of ik op mijn tocht nog goede voorbeelden heb gezien, waarmee de naam van Erasmus recht gedaan wordt. Dat valt tegen: het Erasmus Forum heeft zijn naam expliciet gekozen vanwege Erasmus’ verdraagzame opstelling en streven naar redelijkheid, maar de meeste instellingen komen niet verder dan “verbinder”. Cynthia vertelt dat er binnen de EhB over nagedacht wordt wat humanisme in het onderwijs van nu kan betekenen. Zij heeft, net als een aantal andere stafleden, onlangs de Erasmusbiografie van Langereis gekregen en die in de vakantie doorgespit.
We praten onder andere ook over de toenemende hoeveelheid regeltjes. Maar kun je eigenlijk iemand aanspreken als je hem oneerlijk of onfatsoenlijk vindt? Zonder gedeelde opvattingen over eerlijkheid en fatsoen is dat een persoonlijke mening en omdat onze samenleving moeite heeft met gezamenlijke waarden, komen er steeds meer gedragsvoorschriften.
En zo komt ook bij de EhB en het Erasmushuis het gesprek op de vraag of instellingen mensen mogen vormen door hun opvattingen over waarden aan hen op te leggen. Er zijn tegenwoordig nogal wat mensen die bang zijn dat die sociale cohesie ten koste gaat van individuele vrijheid. Erasmus was daar echter zeker niet bang voor. Hij was ervan overtuigd dat het nastreven van waarden als vrede en rede en naastenliefde beter is voor de maatschappij en ook voor ieder individueel meer geluk oplevert dan najagen aan aardse welvaart. En wat hem betreft moeten opvoeders deze filosofie nadrukkelijk overbrengen op hun pupillen.
De weg naar en in Brussel wordt mij inmiddels steeds vertrouwder en zo heb ik mij na weer een paar mooie dagen door het warme zomerweer langzaam huiswaarts gehaast.
Het vormen van (jonge) mensen door jouw opvattingen over waarden op te leggen gaat het volgens mij mis bij “opleggen”. Jouw waarden delen en andere stimuleren zelf na de==te denken en een eigen visie te vormen over waarden is waardenvol. Dit geeft ruimte voor meer sociale cohesie en ook voor meer individuele vrijheid! De wijze Erasmus les “Haast je langzaam” helpt bij het ontwikkelen van een waarden-volle visie.