Er zijn heel werken over Erasmus verschenen en Erasmus zelf schreef ook erg veel. Het is niet mijn bedoeling daaraan veel toe te voegen, want ik ben geïnteresseerd in zijn nalatenschap onder zijn leerlingen. Maar het is ook goed Erasmus zelf te kennen. Hierbij mijn bronnen.
Naast allerlei publicaties over specifieke activiteiten van Erasmus zijn er veel biografieën over hem verschenen. Erasmus zelf schreef een voor zijn doen korte autobiografie. Pierre Bayle wijdt een uitgebreid lemma in zijn encyclopedie aan hem. Dr. Ds. H.J. Toxopeus is mijn grootvader. Mijn lievelingsbiografie is die van Zweig (1934), omdat deze Erasmus’ humanisme beschrijft als een rijk van vrede en rede, en als de voorbode van een toekomstig Europa verenigd in cultuur en beschaving; in 2021 kwam een nieuwe Nederlandse vertaling Zweigs boek uit.
Ik noem een aantal werken die ik zelf gelezen heb (in chronologische volgorde):
- Erasmus (1524) Compendium vitae
- P. Bayle (1697) Erasme in Dictionaire historique et critique
- C. Busken Huet (1882) Erasmus in Land van Rembrandt
- H.J. Toxopeus (1913) Erasmus
- P.S. Allen (1914) The age of Erasmus
- J. Huizinga (1924) Erasmus
- S. Zweig (1934) Triumph und Tragik des Erasmus von Rotterdam
- J. en A. Verschoor (1938) Erasmus in Erflaters van onze beschaving
- M.A. Nauwelaerts (1969) Erasmus
- L.E. Halkin (1987) Erasme
- S. Langereis (2021) Erasmus dwarsdenker
Van Erasmus
Erasmus benutte de toen nieuwe techniek van het boeken drukken ten volle. Zijn Compedium vitae (zie boven) is van uitzonderlijke beknoptheid. Ik heb lang niet alles van hem gelezen maar wel (delen uit):
- Compendium vitae / Levensloop
- Laus stultitiae / Lof der zotheid
- Brieven
- Colloquia / Samenspraken
- De civilitate morum puerilium / De beleefdheid der kinderlijke zeden
- Querela pacis / Klacht der vrede
- Adagia (scl Dulce bellum inexpertis) / Spreekwoorden (mn De oorlog zoet voor wie hem niet kent)
- De bello Turcis inferendo / Aangaande oorlog met de Turken
- Enchiridion militis christiani / Handboek voor een christenstrijder
- De libero arbitrio / Over de vrije wil
- Paraclesis / inleiding tot zijn bijbelvorsing
- Encomium artis medicae / Lof der geneeskunde