Dat de opvattingen van Erasmus in deze eeuw nog zo actueel zouden zijn, dat had ik mij vroeger niet zo gerealiseerd. Daar kwam ik achter nu ik mij verdiep in zijn opvattingen. En ik ontdek ook dat ik niet de enige ben die zich Erasmiaan noemt zonder te snappen hoe waardevol zijn erfenis voor ons kan zijn.
Mijn zoon vroeg mij eens bij het ontbijt wat ik na mijn pensionering zou doen. Hij suggereerde een bekend persoon na te fietsen. Toen dacht ik – als oud-leerling van het Erasmiaans, oud-medewerker van de Erasmus-universiteit en Erasmus-uitwisselingsdocent – meteen aan Erasmus en zo ontstond het idee van Erasmus XXI.
Erasmus leefde vijf eeuwen geleden maar zijn ideeën over verantwoordelijk leven zijn nog steeds actueel en inspireren mij. Ik fiets langs scholen in Europa, die een band hebben met Erasmus om die inspiratie te delen.
Erasmiaans Gymnasium
Op zaterdag hadden wij nog school op het Erasmiaans. Dus ik liep zes jaar lang alle schoolweken zes dagen per week langs het beeld van de naamgever van ons gymnasium, Desiderius Erasmus. Het beeld, een polyester afgietsel van Hendrik de Keyzers beeld uit 1622 was kennelijk voor de klassefoto van 1972 naar buiten gekruid om als achtergrond te dienen.
We hadden een docent klassieke talen, Van der Blom, die een echte Erasmusliefhebber was; de laatste les voor de vakantie besteedde hij telkens aan iets ‘leuks’, dan vertaalden wij geen Homerus, maar lazen iets van of over Erasmus. Ik beken dat mij dat niet altijd erg interesseerde, maar ik kreeg wel mee, dat Erasmus het verdiende om nagevolgd te worden, met name vanwege zijn mooie Latijn en omdat hij een humanist was, wat dan wel een ander soort humanisme was dan dat van nu.
Erasmus-universiteit
Rond 2000 werkte ik enkele jaren bij de faculteit Bedrijfskunde van de Erasmus Universiteit. Na een succesvolle verdediging van hun scriptie lieten de net-afgestudeerden zich fotograferen met champagne en bloemen bij – opnieuw – een beeld van Erasmus, weer een kopie van De Keyzers beeld. In 2009 maakte de kunstenaar Gerard Frishert het beeld Desiderius Multiplex, dat het afgietsel vervangt. De stapel boeken, waarop hij staat, ontlokt menigeen de opmerking gelukkig nu klaar te zijn met al die dikke pillen.
De meeste studenten hebben volgens mij in vijf jaar studie eigenlijk niets van Erasmus gelezen, maar vermoedelijk wel bewondering gekregen voor zijn reis- en werklust die hem zo beroemd maakten. En ik krijg de indruk dat ook docenten en hoogleraren vooral weten dat Erasmus internationaal georiënteerd was, maar wat hij inhoudelijk te berde bracht, is voor velen onduidelijk.
Erasmus-programma
Van 1978 tot 1979 studeerde ik een jaar via een bilateraal uitwisselingsverdag wiskunde in Parijs. Er was toen nog geen ERASMUS-programma, dus studiepunten meenemen, bestond niet. Dat is er sinds de jaren ’80 en tot corona ging ik vanuit Hogeschool Inholland een of twee keer per jaar naar een buitenlandse hogeschool of universiteit in het kader van het ERASMUS-programma. Ik zei dan ter introductie dat ik in Rotterdam geboren ben, net als de hun bekende Erasmus. Bij sommige studenten drong het dan pas door dat de gezochte afkorting van het EuRopean community Action Scheme for the Mobility of University Students verwijst naar een persoon, maar de meesten hadden toch wel een besef dat Erasmus een Europeaan avant la lettre was.
Oorspronkelijk logo Erasmus-programma (Wielemans, 1991)
Die vernoeming kwam nogal dubbelzinnig tot stand, zoals Wielemans (Erasmus assessing ERASMUS, 1991) opmerkt: De Europese commissie verwijst bij de introductie van het ERASMUS-programma nergens in de tekst naar Desiderius Erasmus, maar hanteert wel zijn beeltenis als logo. Alan Smith, destijds verantwoordelijk voor het uitwisselingsprogramma, zou de naam onder de douche bedacht hebben geïnspireerd door Erasmus als universele grensoverschrijdende Europese geleerde (30 Jahre Erasmus: “Man verliebt sich nicht in einen Binnenmarkt”, DAAD, 18 september 2017).
Afscheidscollege Erasmus over duurzame economie
Curriculum vitae
Pieter van der Hoeven
- 1955: Geboren in Rotterdam
- 1967-1973: Gymnasium Erasmianum
- 1973-1983: Studie Wiskunde Universiteit Leiden (en Parijs); promotie 1983
- 1983-2000: Hoogovens Staal (huidige Tata Steel Nederland): organisatieadviseur, logistiek manager
- 2000-2002: Universitaire docent faculteit bedrijfskunde, Erasmus Universiteit
- 2002-2005: MO-Docent wiskunde
- 2005-2022: Hogeschool Inholland: Docent en associate lector Finance (Geld verdienen in de duurzame economie), ERASMUS-docent Berlijn, Bonn, Katowice, Lyon, Osnabrück, Troyes.
- vanaf 2022: Erasmi Alumnus