Erasmus werd geboren op 28 oktober 1469 (of wellicht 1466 of 1467?) in Rotterdam. Die geboortedag is elk jaar aanleiding voor allerlei Rotterdamse instellingen, die zich met Erasmus verbonden voelen, om samen een Erasmusweek te organiseren. Ik reed erheen op vrijdag 27 oktober en fietste Erasmus’ geboortedag zelf ‘s avonds weer terug.
Op 27 oktober ‘s middags sprak Han van Ruler de Lof de Zotheid-lezing uit. Ik had deze Erasmuskenner al ontmoet tijdens mijn bezoek aan de EUR vorig jaar april. Zijn lezing stond in het teken van 75 jaar Rechten van de mens. Van Ruler ziet twee lijnen van Erasmus naar deze VN-verklaring. Erasmus’ ideeën over de Christenvorst waren inspiratie voor het Plakkaat van Verlatinge, waarin de Nederlandse Staten-Generaal verklaarden dat Filips II een slecht vorst was en dat zij daarom hem niet langer als koning erkenden. Die Nederlandse onafhankelijkheidsverklaring inspireerde weer de Amerikaanse en die Declaration of Independence ligt op haar beurt aan de basis voor de verklaring van de rechten van de mens. Maar meer algemeen gaat in onze samenleving het besef dat mensen individuele vrijheden hebben, terug op de humanist Erasmus. En na Van Rulers lezing ontving mensenrechtenactivist Lilian Gonçalvez-Ho Kang You de de Lof der Zotheid-speld.
Op Erasmus’ geboortedag zelf hielden de remonstranten een studiedag. Remonstranten vormen een kerkgenootschap, dat zich ziet als een Nederlands erfgenaam van de geloofsopvattingen van Erasmus. Zes sprekers beschrijven Erasmus’ geestelijke nalatenschap in de zeventiende eeuw en later, tot in deze tijd. Zoals Erasmus’ visie op het christendom, niet als dogmatische leer, maar als gewetensvolle menselijke opstelling in een maatschappij waarvan de kerk het morele geweten zou moeten vormen. En dat juist door zo’n bewuste ethische houding mensen zelf ook gelukkig worden. Hoe simpel kan het zijn? En toch kon ik daar vijf uur geboeid naar luisteren, omdat ik weet dat zoiets simpels na vijf eeuwen nog altijd actueel is.
Erasmus eigende zich op zeker ogenblik de naam ‘Van Rotterdam’ toe. En zo, zegt Han van Ruler in zijn lezing, probeert Rotterdam zich met deze week de naam ‘Stad van Erasmus’ toe te eigenen. Erasmus drijft bij herhaling de spot met mensen die zich vastklampen aan allerlei namen, mensen en plaatsen, maar hij zou vast blij zijn om te zien hoe in deze twee bijeenkomsten geprobeerd werd zijn ideeën in onze tijd vorm te geven.