In het centrum van Gouda is Erasmus nadrukkelijk aanwezig in de vorm van een beeld en een reeks informatieborden op gedenkwaardige plaatsen. “Kind van Gouda” staat ook op de rand van de ronde afbeelding, waar het origineel zelfs (in het Latijn) vermeldt dat Erasmus weliswaar in Rotterdam geboren is maar in Gouda verwekt. Ongetwijfeld zat Erasmus in Gouda op de lagere school en verbleef hij later in het klooster Stein, maar sommigen zijn ook nu nog jaloers op Rotterdam omdat hij daar geboren is (was dat echt niet in Gouda?).
In Gouda geen Erasmusscholen, maar wel een actief Erasmusgenootschap. Op 14 juni is Sandra Langereis in de Goudse bibliotheek hun gast in een volle zaal met een gevarieerd publiek (ondanks het mooie weer en Nederland – Wales in de Kuip). Wil Arts, voorzitter van het genootschap, spreekt met haar over haar recente Erasmusbiografie. Mensen, die ik spreek, zijn geïnteresseerd in Erasmus’ ideeën over de mens.
Het was juist de actualiteit van Erasmus’ gedachten die Langereis aanzetten om aan een nieuwe biografie te werken. Erasmus had een hekel aan fundamentalisme en martelaarschap, dat ook in onze eeuw zich weer doet gelden. Hij was een intellectueel, maar wel een die bewust de publieke opinie wilde beïnvloeden. Dat deed hij onder meer met een humor, die Langereis inspireerde tot een verrassende stijl in haar proloog. Terecht, dunkt mij, dat zij op die manier met Erasmus’ nalatenschap omgaat, als zij die beschouwt als historisch artefact.
Historisch artefact?
Ik beken dat ik dat begrip niet paraat had, maar leerde dat Erasmus de bijbel beschouwde als historisch artefact. Dat wil zeggen dat je de tekst niet letterlijk moet nemen, maar de betekenis die het destijds had moet vertalen naar de bedoeling voor je eigen tijd. En zo blijft – aldus Langereis – ook Erasmus relevant wegens zijn twijfel over absolute waarheden en door zijn humoristische en intellectuele invulling van geloof.