Vrije wil en vrijhandel? Mij dunkt dat Erasmus’ vertrouwen in de vrije wil en daarmee de eigen verantwoordelijkheid van mensen doorwerkt ten goede in concrete besluiten en daden van die mensen. En de opvattingen over de vrije wil moeten dus ook wel van invloed zijn op de eerlijke inrichting van de economie en het verstandig omgaan met vrije handel. Vandaar dat ik vrijdag 11 november op de fiets stapte naar de Internationale Martin Luther-conferentie 2022 in Rotterdam georganiseerd mede door de Erasmus Universiteit.
Een mooi programma met voorstaande sprekers uit uiteenlopende wetenschappelijke en maatschappelijke geledingen. Het zou een groter publiek verdiend hebben dan de circa honderd aanwezigen! Maar het bleek lastig om algemene concepten naar de praktijk te vertalen. En helaas bleef de oogst van de middag en avond met betrekking tot vrije wil en vrijhandel vooral op een abstract niveau hangen: Erasmus en Luther waren beide grote denkers; wijsheid, vertrouwen en vrijheid zijn erg belangrijk; laten we beseffen dat wij niet in de hemel wonen maar op aarde; een teveel aan regels remt goede bedoelingen, …
Wat mij betreft had met name het panelgesprek een stuk spontaner gekund. Door de overdegelijke voorbereiding werd ook het enthousiasme van de zaal om vragen te stellen beperkt tot slechts één – ook voorbereide – vraag: “Erasmus vond het van belang mensen te oefenen en met name leiders te blijven oefenen in verantwoordelijkheid. Hij had kritiek op de situatie in zijn tijd, maar hoe is het tegenwoordig gesteld met het spreken over verantwoordelijkheid, bijvoorbeeld in de colleges economie aan de EUR of in politieke debatten?”, die aanleiding gaf tot meer spontaneïteit en opmerkingen over de rol van economen (ten dienste van mensen) en de functie van ondernemingen (niet alleen financieel, maar ook sociaal).
’s Avonds kwam nog het belang voor Europa van gedeelde waarden aan de orde, met de aanvulling dat waarden een verhaal behoeven. En volgens mij kunnen Erasmus en de vrije wil prima dienen als uitgangspunt van zo’n verhaal.
